De Schouwburg

… een Maldegemse bioscoop tijdens de Tweede Wereldoorlog

( 12/03/2021 – Britt Huybrechts )

Sie muß ein Klavier sein, auf dem die Regierung spielen kann. – Joseph Goebbels over de media, Rhein-Mainische Volkszeitung van 16 maart 1933. ⁽¹⁾

In bezet België (1940-1944) controleerde het Duitse Militaire Bestuur de geschreven, gesproken en gefilmde pers. Op die manier kon het alle soorten media vanuit dezelfde visie besturen en controleren. Zo stonden de media, zoals Joseph Goebbels, Duitse minister van Volksvoorlichting en Propaganda, het in 1933 al had aangehaald over nazi-Duitsland, volledig ten dienste van de overheid. Tijdens de bezetting werden de Belgische media gecontroleerd door de Wehrmacht en meer specifiek door de Propaganda-Abteilung Belgien (PAB).⁽²⁾ De PAB vaardigde al snel op basis van ideologische, nationalistische of raciale criteria een aantal verordeningen uit, zoals het verbod op Amerikaanse en Britse films, de weigering van joden als bioscoopeigenaars en vanaf augustus 1942 als bezoekers…⁽³⁾ Ondanks het gewijzigde film- en bioscoopaanbod bleven de bioscopen veel bezoekers trekken.⁽⁴⁾ Eén van de vele Belgische actieve bioscopen die veel bezoekers trok, was de Schouwburg in Maldegem, beheerd door Gabriel en Léon De Lille, goed voor 570 zitplaatsen.⁽⁵⁾ Dit artikel gaat dieper in op een aantal aspecten van de Schouwburg tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939-1945), aan de hand van de gedigitaliseerde krant “’t Getrouwe Maldeghem” en de website “Cinema in bezet België”.⁽⁶⁾ De auteur van dit artikel heeft, als studente geschiedenis, in het kader van een stage bij het Instituut voor Mediastudies (KU Leuven) alle filmvertoningen in bezet Maldegem in een database gegoten en de films geïdentificeerd. De resultaten van dit onderzoek zullen op korte termijn ook op de website “Cinema in bezet België” zichtbaar zijn.

De Schouwburg tijdens de bezetting

In grote steden waren bioscopen zeven dagen op zeven actief. In kleinere locaties zoals Maldegem gebeurde dit niet. Net als voor de oorlog waren er tijdens de bezetting meestal drie speeldagen: maandag, zaterdag en zondag. Naarmate de oorlog vorderde, konden er ook extra speeldagen op dinsdag, woensdag of donderdag vallen als de zaal dan vrij was. Feestdagen en andere speciale gebeurtenissen, zoals een kermis, zorgde ook voor extra filmvertoningen in de week.⁽⁷⁾ Gemiddeld genomen, speelden er net als voor de oorlog dan ook twee verschillende films per week. Op maandag vertoonde de Schouwburg de film van de voorafgaande dagen. Op zaterdag en zondag verscheen er dan een nieuwe film. (Dit liet toe om tussen dinsdag en donderdag de reeds vertoonde filmbobijnen terug te brengen naar de filmverdeler en de nieuw te vertonen film op te halen.) Wanneer er op dinsdag, woensdag of donderdag toch een extra speeldag was, voerden de bioscoopeigenaars een andere film op. Op die manier trakteerde de familie De Lille hun bezoekers op gemiddeld twee tot drie films per week.

Onmiddellijk na de capitulatie besloot de PAB dat Britse films verboden waren voor het publiek. Een verbod op Amerikaanse films volgde iets later, in augustus 1940.⁽⁸⁾ De enige manier om die films toch te bekijken, was via het illegale circuit met het risico op zware straffen. Het verplicht moeten sluiten van cinema Cecilia, ook wel de ‘Engelse Kino’ genoemd, door de bezetter was een directe waarschuwing voor de omliggende cinema’s. Het draaien van door de bezetter verboden films kon dus tot een sluiting leiden.⁽⁹⁾ Het is dan ook logisch dat de Schouwburg na de Duitse inval in België van mei 1940 en bij hun heropening op 6 juli 1940 geen Amerikaanse en Britse films meer aanboden.⁽¹⁰⁾

Populairste films

Doordat de Schouwburg op zaterdag, zondag en maandag, van de week daaropvolgend, dezelfde film speelde, was het gemiddelde aantal speeldagen van de films ook drie dagen. Toch waren er een aantal films die tijdens de oorlog uitzonderlijk vijf speeldagen op het scherm verschenen. De eerste twee films waren “Die Goldene Stadt” van Veit Harlan, uitgebracht in 1942, en “Münchhausen” van Josef von Báky, uitgebracht in 1943.⁽¹¹⁾ De Schouwburg toonde die films vijf dagen binnen een tijdspanne van zeven dagen. Het was niet exact in dezelfde week omdat de vertoning van “Die Goldene Stadt” op zaterdag 8 januari 1944 begon en bleef doorspelen tot dinsdag 11 januari 1944 met een extra vertoning op donderdag 13 januari 1944.⁽¹²⁾ Het programma van “Münchhausen” had dezelfde speeldagen, maar in een andere maand. Zo was de eerste speeldag op zaterdag 1 april 1944 en bleef de film draaien tot en met dinsdag 4 april 1944 met een extra vertoning op donderdag 6 april 1944.⁽¹³⁾ Het is geen toeval dat uitgerekend die twee films langer draaiden en zelfs een galavoorstelling kregen. Het waren kleurenfilms (wat in die periode zeer uitzonderlijk was) met grote sterren, waar zeer veel reclame voor werd gemaakt.

De volgende twee films hadden in totaal ook vijf speeldagen, maar meer gespreid. “Ein idealer Gatte” van Herbert Selpin, uitgebracht in 1935, speelde in april 1941 drie dagen om vervolgens in augustus 1941 nog eens twee dagen te spelen.⁽¹⁴⁾ Hetzelfde gold voor “Verliebtes Abenteuer” van Hans H. Zerlett, uitgebracht in 1938.⁽¹⁵⁾ Die film speelde net als bij de vorige film drie dagen in april 1941, maar in tegenstelling tot “Ein idealer Gatte” waren de andere twee speeldagen niet in augustus, maar in juli 1941.⁽¹⁶⁾ “Ein idealer Gatte”, gebaseerd op een toneelstuk van Oscar Wild, ging over een succesvolle minister, Sir Robert Chiltern, die geconfronteerd werd met een misstap van het verleden. Samen met zijn goede vriend, Lord Goring, probeerde hij terug in het reine met zichzelf te komen.⁽¹⁷⁾ “Verliebtes Abenteuer” ging over een vrouw, Olivia, die haar kostbare armband en haar hart aan een ‘gentleman-dief’ verloor.⁽¹⁸⁾ De herneming van deze films, beide komedies, suggereert dat ze populair bij het publiek waren en veel bezoekers naar de bioscoop trok.

De Duitse filmhistoricus Gerd Albrecht categoriseerde films, geproduceerd tussen 1933 en 1945, als propagandistisch, komisch, serieus en als actiefilm. Dat wilde echter niet zeggen dat de actiefilms bijvoorbeeld geen racistische elementen konden bevatten, maar wel dat het politieke aspect minder latent aanwezig was en dus vooral als bijzaak gold voor het publiek. Volgens dat idee vallen “Münchhausen”, “Ein idealer Gatte” en “Verliebtes Abenteuer” onder de categorie ‘komisch’ en “Die Goldene Stadt” onder ‘serieus’.⁽¹⁹⁾ Dit suggereert dat het niet om expliciete propagandafilms ging, hoewel ze toch impliciete propagandistische elementen konden bevatten. “Die Goldene Stadt” ging over een meisje dat in Praag werd verleid en bedrogen en daardoor zelfmoord pleegde. Op het eerste zicht leek deze film onschuldig, maar toch bevatte het een onderliggende racistische, pro-Duitse en anti-Tsjechische boodschap, doordat alle boosdoeners Duits met een Tsjechisch accent spraken.⁽²⁰⁾

Propagandafilms

Waar de populairste films niet expliciet propagandistisch waren, vertoonde de Schouwburg er wel. Dat gebeurde soms op de filmavonden van de lokale afdeling van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) en bij de lokale afdeling van de Deutsch-Vlämische Arbeitsgemeinschaft (DeVlag).⁽²¹⁾ DeVlag liet op haar filmavonden bijvoorbeeld de films “Bismarck” van Wolfgang Liebeneiner, uitgebracht in 1940, en “S.A.-Mann Brand” van Franz Seitz, uitgebracht in 1933, zien.⁽²²⁾ De film “Bismarck” toonde het leven van de Pruisische staatsman Otto von Bismarck en combineerde geschiedenis met propaganda van het Derde Rijk. De eenmaking van Duitsland en het vijandschap tegen Engeland stonden daarbij centraal.⁽²³⁾ In “SA-Mann Brand” sloot een Duitse vrachtwagenchauffeur zich bij de Sturmabteilung (SA) aan om Duitsland tegen de Sovjet-Unie te verdedigen waarop het anticommunistische element op de voorgrond kwam.⁽²⁴⁾ Beide films hadden maar één speeldag, hetgeen niet abnormaal was omdat de vertoningen hoofdzakelijk voor de DeVlag-leden bedoeld waren. Wanneer niet-leden welkom waren, betaalden zij vaak meer dan de DeVlag-leden.⁽²⁵⁾

Net als de DeVlag, hield ook de lokale VNV-afdeling van Maldegem filmavonden waar ze propagandafilms speelden. Zo stonden “Leinen aus Irland” van Heinz Helbig, uitgebracht in 1939, en “Mann für Mann” van Robert A. Stemmle, uitgebracht in 1939, op het programma.⁽²⁶⁾ “Leinen aus Irland” was een antisemitische propagandafilm die vertelde hoe eigenaren van Joodse textielbedrijven de Duitse linnenindustrie saboteerden door linnen uit Ierland te kopen in plaats van het in Duitsland zelf te laten produceren.⁽²⁷⁾ “Mann für Mann” toonde het lot van arbeiders die aan de Reichsautobahn werkten. Die snelweg bood volgens de nationaalsocialisten een oplossing voor de grote werkloosheid, die de Grote Depressie (1930-1931) had veroorzaakt, en stond in de vooroorlogse nationaalsocialistische propaganda centraal.⁽²⁸⁾ Omdat deze films ook hoofdzakelijk bedoeld waren voor de leden van het VNV, is het logisch dat beide films net als bij de DeVlag maar één speeldag hadden. Andere bezoekers waren dus wel welkom, maar zij waren niet het hoofddoel.⁽²⁹⁾ Naast de propagandafilms, gecategoriseerd door Albrecht, toonden de lokale afdeling van het VNV en de DeVlag ook niet propagandafilms, zoals “Befreite Hände” en “Du und Ich”.⁽³⁰⁾ De Schouwburg speelde dus propagandistische films, maar deze waren zoals eerder aangehaald niet de meest populaire films en vormden zeker geen meerderheid in het totale filmaanbod van de bioscoop.⁽³¹⁾

De alleenheerschappij van de Duitse film?

De strenge regels van de PAB zetten Amerikaanse en Britse films buiten spel, maar dat betekende niet dat hetzelfde voor bijvoorbeeld Spaanse en Franse films gold. Het was ook onmogelijk om in het door de nationaalsocialisten veroverde Europa enkel Duitse films te tonen omdat de Duitse filmproductie daarvoor te laag lag.⁽³²⁾ Buitenlandse films waren dus nodig om de motor van de film- en bioscoopsector in bezet gebied levend en actief te houden. Zo vertoonde de Schouwburg een aantal Spaanse films, zoals “La Cancion de Aixa” van Florián Rey, “El Barbero de Sevilla” en “Suspiros de España” van Benito Perojo.⁽³³⁾ De twee films van Perojo stonden twee dagen op het filmprogramma van de Schouwburg en de film van Rey drie dagen. Ze scoren op die manier dus gemiddeld wat het aantal speeldagen betreft.⁽³⁴⁾ Alle Spaanse films kregen een Duitstalige nasynchronisatie en werden, waar nodig, gepubliceerd met ondertitels in het Frans, Nederlands… Daarnaast waren ze allemaal gemaakt door Hispano-Film-Produktion, dat als een gezamenlijke Spaans-Duitse onderneming was opgericht in 1936 te Berlijn.⁽³⁵⁾ Die directe link tussen Spanje en Duitsland maakte dat het dus eerder over Spaanse films met Duitse coproductie ging.

Naast Spaanse films zetten de gebroeders De Lille ook Franse films op hun programma zoals “Défense d’aimer” van Richard Pottier en “l’ Ange du foyer” van Léon Mathot.⁽³⁶⁾ Beide films kregen slechts één speeldag, wat dus weinig is in vergelijking met de andere films.⁽³⁷⁾ Vervolgens toonde de Maldegemse bioscoop Italiaanse films zoals “Amore Imperia” van Alexandre Volkoff en “Tosca” van Carl Koch.⁽³⁸⁾ Deze films werden respectievelijk twee en drie dagen vertoond en scoren daardoor gemiddeld.⁽³⁹⁾ Tot slot speelden Belgische films ook een rol binnen het filmprogramma van de Schouwburg met films zoals “Janssens en Peeters, dikke vrienden” en “Wit is troef” van Jan Vanderheyden.⁽⁴⁰⁾ Deze kregen respectievelijk drie en twee speeldagen en scoren daardoor gemiddeld.⁽⁴¹⁾ Jan Vanderheyden was de leider van de Belgische Filmgilde en had persoonlijke connecties met de Filmgroep van de PAB. Dat zorgde ervoor dat van de zes Belgische films die tijdens de Duitse bezetting uitkwamen, er vier van Vanderheyden waren.⁽⁴²⁾ Er was dus duidelijk geen alleenheerschappij van de Duitse films in het filmprogramma van de Schouwburg, doordat Spaanse, Franse, Italiaanse en Belgische films ook hun weg naar het breder publiek vonden. Anderzijds maakten Duitse films 87,86 procent van het totale filmaanbod van de Schouwburg uit en was er dus wel degelijk een Duits overwicht. Voor de Spaanse films gold een aandeel van 0,36 procent, voor de Franse 3,21 procent, voor de Italiaanse 1,43 procent en voor de Belgische 2,50 procent.⁽⁴³⁾

Conclusie

Hoewel in de bioscoop de openings- en speeldagen van de films voor en tijdens de oorlog zo goed als gelijk bleven, veranderde het filmaanbod wel drastisch. De PAB verbood Britse en Amerikaanse films en voerde een aantal wetten uit, gebaseerd op ideologische, nationalistische of raciale criteria. Veel van de Europese films vielen daardoor uit de boot en moesten vervangen worden door andere films. Waar men op het eerste zicht zou verwachten dat een meerderheid van de films en van de vaaks vertoonde films propagandistisch waren, bewijst het filmprogramma van de Schouwburg in Maldegem het tegenovergestelde. De populairste films hadden hoofdzakelijk een serieuze en komische ondertoon, waar politiek dus vooral als bijzaak gold voor het publiek. Het kwam vooral door de lokale afdelingen van het VNV en de DeVlag dat propagandistische films op het scherm van de Schouwburg verschenen. Tot slot bewees het filmprogramma van de Schouwburg ook dat er tijdens de bezetting niet enkel Duitse films aan bod kwamen, maar dat er ook wat ruimte was voor bijvoorbeeld Spaanse, Franse en Belgische films. De Maldegemse bioscoop is dus een goed voorbeeld om een aantal kernpunten van het nationaalsocialistische filmpolitiek in België te analyseren en kan een basis vormen voor een breder onderzoek over specifieke Belgische bioscopen tijdens de bezetting.

Bibliografie

Bronnen

‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 6 april 1941.
‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 20 april 1941.
‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 6 juli 1941.
‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 3 augustus 1941.
‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 21 september 1941.
‘De schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 2 november 1941.
‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 21 december 1941.
‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 26 april 1942.
‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 10 mei 1942.
‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 2 mei 1943.
‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 14 mei 1944.
‘De Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 4 juni 1944.
‘De Schouwburg: Groote Galaweek met “De Gouden Stad”’. ’t Getrouwe Maldeghem. 9 januari 1944.
‘DeVlagberichten’. ’t Getrouwe Maldeghem. 20 september 1942.
‘DeVlagberichten’. ’t Getrouwe Maldeghem. 7 februari 1943.
‘DeVlagberichten’. ’t Getrouwe Maldeghem. 25 april 1943.
‘Filmvertooning ten bate van de geteisterden’. ’t Getrouwe Maldeghem. 14 mei 1944.
‘Geslaagde 11 juli herdenking’. ’t Getrouwe Maldeghem. 23 juli 1944.
‘Schouwburg Maldegem’. ’t Getrouwe Maldeghem. 2 april 1944.
‘Schouwburg Maldegem’, ’t Getrouwe Maldeghem, 9 april 1944.
‘Schouwburg’. ’t Getrouwe Maldeghem. 9 april 1944.
‘Toegang aan de joden verboden’, ’t Getrouwe Maldeghem, 2 augustus 1942.

Digitale informatie

Báky, Josef von. Münchhausen. Comedy, Adventure, Fantasy. Universum Film (UFA), 1943.
‘CINEMA IN BEZET BELGIË’. Geraadpleegd 1 maart 2021. https://www.cinema-in-bezet-belgie.be/index.html.
Harlan, Veit. Die goldene Stadt. Drama. Universum Film (UFA), 1942.
Helbig, Heinz. Leinen aus Irland. Comedy, Drama, Romance. Deutsche Styria Film GmbH, Wien Film, 1939.
Liebeneiner, Wolfgang. Bismarck. Biography, Drama. Tobis Filmkunst, 1940.
Mathot, Léon. L’ange du foyer. Société Nouvelle de Cinématographie (SNC), 1937.
Perojo, Benito. El barbero de Sevilla. Musical, Romance. Fabrikation Deutscher Filme (F.D.F.) GmbH, Hispano Filmproduktion, 1940.
Perojo, Benito. Suspiros de España. Comedy. Hispano Filmproduktion, 1939.
Pottier, Richard. Défense d’aimer. Continental Films, 1942.
Publishing, Alojado. ‘Zitat von Joseph Paul Goebbels’. gutzitiert.de. Geraadpleegd 1 maart 2021. (https://www.gutzitiert.de/zitat_autor_joseph_paul_goebbels_thema_presse_zitat_39469.html).
Rey, Florián. La canción de Aixa. Drama, Musical. Hispano Filmproduktion, 1939.
‘Schouwburg’. Geraadpleegd 1 maart 2021. https://www.cinema-in-bezet-belgie.be/en/cinema/CIN00653.html.
Seitz, Franz. S.A.-Mann Brand. Drama. Bavaria Film, 1933.
Selpin, Herbert. Ein idealer Gatte. Comedy. Terra-Filmkunst, 1935.
Stemmle, Robert A. Mann für Mann. Adventure, Drama. Universum Film (UFA), 1939.
Koch, Carl, en Jean Renoir. Tosca. Drama, Music. Scalera Film, 1941.
Vanderheyden, Jan. Janssens en Peeters dikke vrienden. Comedy. Jan Vanderheyden-Film, z.d.
Vanderheyden, Jan. Wit is troef. Comedy. Jan Vanderheyden-Film, z.d.
‘VNV – afdeeling Maldegem’. ’t Getrouwe Maldeghem. 8 augustus 1943.
Volkoff, Alexandre. Amore imperiale. Romance. Titanus, 1941.
Zerlett, Hans H. Verliebtes Abenteuer. Tobis Filmkunst, 1940.

Werken

David Welch en Roel Vande Winkel. Cinema and the Swastika: The International Expansion of Third Reich Cinema, 2011.
Gerd Albrecht. Nationalsozialistische Filmpolitik: eine soziologische Untersuchung über die Spielfilme des Dritten Reichs. Stuttgart: Enke, 1969.
Hugo Notteboom. Heemkundige kring het ambacht Maldegem: Jaarboek 2007. Maldegem, 2007.
Roel Vande Winkel. ‘De bezette bioscoop. Filmvertoningen tijdens de Duitse bezetting (1940-1944)’. In De verlichte stad. Leuven: Lannoo Campus, 2007.
Roel Vande Winkel. ‘DIE GROSSE LIEBE – DE GROOTE LIEFDE’, Mores, 5, nr. 4 (2004).
‘Film Distribution in Occupied Belgium (1940–1944): German Film Politics and its Implementation by the “Corporate” Organisations and the Film Guild’. Tijdschrift voor mediageschiedenis 20, nr. 1 (2017).
Roel Vande Winkel. ‘Film Exhibition in occupied Belgium 1940-1944: Report on ongoing research and methodological problems’. Praag, 2013.
Roel Vande Winkel. ‘Gelijkgeschakelde stemmen: officiële informatiemedia in bezet België 1940-1944’. In Tegendruk: Geheime Pers Tijdens De Tweede Wereldoorlog. Amsab-ISG – SOMA, 2004.
Shand, James D. ‘The Reichsautobahn: Symbol for the Third Reich’. Journal of Contemporary History 19, nr. 2 (1984): 189–200.

Bijlage

Kolom diagram: aantal films per land

Noten

1 Alojado Publishing, ‘Zitat von Joseph Paul Goebbels’, gutzitiert.de, geraadpleegd 1 maart 2021, https://www.gutzitiert.de/zitat_autor_joseph_paul_goebbels_thema_presse_zitat_39469.html.
2 Roel Vande Winkel, ‘Gelijkgeschakelde stemmen: officiële informatiemedia in bezet België 1940-1944’, in Tegendruk: Geheime Pers Tijdens De Tweede Wereldoorlog (Amsab-ISG – SOMA, 2004), 49,53.
3 Roel Vande Winkel, ‘De bezette bioscoop. Filmvertoningen tijdens de Duitse bezetting (1940-1944)’, in De verlichte stad (Leuven: Lannoo Campus, 2007), 64–65; Hugo Notteboom, Heemkundige kring het ambacht Maldegem: Jaarboek 2007 (Maldegem, 2007), 72; Roel Vande Winkel, ‘Film Distribution in Occupied Belgium (1940–1944): German Film Politics and its Implementation by the “Corporate” Organisations and the Film Guild’, Tijdschrift voor mediageschiedenis 20, nr. 1 (2017); ‘Toegang aan de joden verboden’, ’t Getrouwe Maldeghem, 2 augustus 1942, 5.
4 Roel Vande Winkel, ‘De bezette bioscoop’, 69–70.
5 ‘Schouwburg’, geraadpleegd 1 maart 2021, https://www.cinema-in-bezet-belgie.be/en/cinema/CIN00653.html.
6 ‘CINEMA IN OCCUPIED BELGIUM’, geraadpleegd 1 maart 2021, https://www.cinema-in-bezet-belgie.be/index.html; ’t Getrouwe Maldeghem, 1939-1945.
7 ‘Schouwburg Maldegem’, ’t Getrouwe Maldeghem, 2 april 1944, 3; ‘Schouwburg Maldegem’, ’t Getrouwe Maldeghem, 9 april 1944, 3.
8 Roel Vande Winkel, ‘Film Distribution in Occupied Belgium (1940–1944)’.
9 Hugo Notteboom, Heemkundige kring het ambacht Maldegem: Jaarboek 2007, 72.
10 Hugo Notteboom, Heemkundige kring het ambacht Maldegem: Jaarboek 2007, 73.
11 Veit Harlan, Die goldene Stadt, Drama (Universum Film (UFA), 1942); Josef von Báky, Münchhausen, Comedy, Adventure, Fantasy (Universum Film (UFA), 1943).
12 ‘De Schouwburg: Groote Galaweek met “De Gouden Stad”’, ’t Getrouwe Maldeghem, 9 januari 1944, 3.
13 ‘Schouwburg Maldegem’, ’t Getrouwe Maldeghem, 2 april 1944, 3.
14 ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 3 augustus 1941, 3; ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 20 april 1941, 3; Herbert Selpin, Ein idealer Gatte, Comedy (Terra-Filmkunst, 1935).
15 Hans H. Zerlett, Verliebtes Abenteuer (Tobis Filmkunst, 1938).
16 ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 6 april 1941, 3; ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 6 juli 1941, 3.
17 Selpin, Ein idealer Gatte.
18 Zerlett, Verliebtes Abenteuer.
19 Gerd Albrecht, Nationalsozialistische Filmpolitik: eine soziologische Untersuchung über die Spielfilme des Dritten Reichs (Stuttgart: Enke, 1969), 337, 340, 344, 351.
20 Roel Vande Winkel, ‘DIE GROSSE LIEBE – DE GROOTE LIEFDE’, Mores, 5, nr. 4 (2004): 19–20.
21 Hugo Notteboom, Heemkundige kring het ambacht Maldegem: Jaarboek 2007, 75–79.
22 Wolfgang Liebeneiner, Bismarck, Biography, Drama (Tobis Filmkunst, 1940); Franz Seitz, S.A.-Mann Brand, Drama (Bavaria Film, 1933); Hugo Notteboom, Heemkundige kring het ambacht Maldegem: Jaarboek 2007, 75.
23 Liebeneiner, Bismarck.
24 Seitz, S.A.-Mann Brand.
25 ‘DeVlagberichten’, ’t Getrouwe Maldeghem, 20 september 1942, 3; ‘DeVlagberichten’, ’t Getrouwe Maldeghem, 7 februari 1943, 3.
26 Heinz Helbig, Leinen aus Irland, Comedy, Drama, Romance (Deutsche Styria Film GmbH, Wien Film, 1939); Robert A. Stemmle, Mann für Mann, Adventure, Drama (Universum Film (UFA), 1939).
27 Helbig, Leinen aus Irland.
28 Stemmle, Mann für Mann; James D. Shand, ‘The Reichsautobahn: Symbol for the Third Reich’, Journal of Contemporary History 19, nr. 2 (1984): 191–192.
29 ‘VNV – afdeeling Maldegem’, ’t Getrouwe Maldeghem, 8 augustus 1943, 3; ‘Geslaagde 11 juli herdenking’, ’t Getrouwe Maldeghem, 23 juli 1944, 1.
30 Gerd Albrecht, Nationalsozialistische Filmpolitik: eine soziologische Untersuchung über die Spielfilme des Dritten Reichs, 330, 332, 349; ‘DeVlagberichten’, ’t Getrouwe Maldeghem, 25 april 1943, 3; ‘Filmvertooning ten bate van de geteisterden’, ’t Getrouwe Maldeghem, 14 mei 1944, 3.
31 Voor diegene die meer willen lezen over de filmactiviteiten van het VNV en de DeVlag tijdens de bezetting. Ik schrijf momenteel mijn thesis over dat onderwerp.
32 Roel Vande Winkel, ‘De bezette bioscoop’, 68.
33 Florián Rey, La canción de Aixa, Drama, Musical (Hispano Filmproduktion, 1939); Benito Perojo, Suspiros de España, Comedy (Hispano Filmproduktion, 1939); Benito Perojo, El barbero de Sevilla, Musical, Romance (Fabrikation Deutscher Filme (F.D.F.) GmbH, Hispano Filmproduktion, 1940).
34 ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 21 september 1941, 3; ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 10 mei 1942, 3; ‘De schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 2 november 1941.
35 Roel Vande Winkel en David Welch, Cinema and the Swastika: The International Expansion of Third Reich Cinema (Basingstoke, 2011), 44, 48.
36 Richard Pottier, Défense d’aimer (Continental Films, 1942); Léon Mathot, L’ange du foyer (Société Nouvelle de Cinématographie (SNC), 1937).
37 ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 14 mei 1944, 3; ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 4 juni 1944, 1.
38 Alexandre Volkoff, Amore imperiale, Romance (Titanus, 1941); Carl Koch en Jean Renoir, Tosca, Drama, Music (Scalera Film, 1941).
39 ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 9 april 1944, 3; ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 2 mei 1943, 3.
40 Jan Vanderheyden, Janssens en Peeters dikke vrienden, Comedy (Jan Vanderheyden-Film, z.d.); Jan Vanderheyden, Wit is troef, Comedy (Jan Vanderheyden-Film, z.d.).
41 ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 26 april 1942, 3; ‘De Schouwburg’, ’t Getrouwe Maldeghem, 21 december 1941, 3.
42 Vande Winkel en Welch, Cinema and the Swastika, 80.
43 Zie bijlage 1: kolom diagram: aantal films / land.